Sociaal erfgoed zichtbaar in Lunetten
(uit: Stadsblad d.d. 18-3-2020)
door: Paul Hustinx
Dat het bij toekomstplannen voor bestaande wijken niet alleen van belang is te kijken naar de waarde van de ‘geveltjes’, maar ook naar sociale kwaliteiten, is extra duidelijk geworden in de voorbeeldwijk Lunetten. Dit concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) na een tweede gespreksavond in deze wijk.
Voor de jaarwisseling organiseerde het PBL in samenwerking met stedenbouwkundig bureau MUST al een avond over dit thema in de wijk. Naar aanleiding daarvan maakte men een drietal toekomstscenario’s voor vier deelgebieden in de wijk, waaronder het winkelcentrum en de Musketon. Bij ieder scenario’s gold een andere blik op erfgoed als uitgangspunt, geen speciale - ‘business as usual’- , behoud van de architectuur zoals ontworpen of aandacht voor sociale kwaliteiten. In de eerste situatie zal er bijvoorbeeld een verschuiving optreden naar meer privébezit, in de tweede moeten alle oorspronkelijke kleuren terug en mogen zonnepanelen alleen aan de achterkant, en in de derde is er onder andere veel aandacht voor collectiviteit, bijvoorbeeld in de vorm van gedeeld groen, zegt Veerle Simons van MUST. De aanwezige bewoners mochten vrij hun mening geven. De conclusies gaan niet eenduidig in één richting. Zelfs de ‘zakelijke’ eerste benadering heeft zijn voordelen, want woningen kunnen gemakkelijk aangepast worden voor de energietransitie of om ouderen langer thuis te laten wonen. De tweede lijkt eenzijdig, maar voorkomt verloedering en stuurt aan op instandhouding van de diverse bevolkingssamenstelling, zo werd ingebracht. Maar het onderzoek was vooral gericht op de meerwaarde van de derde benadering. En dat kwam overduidelijk naar voren, zegt Joost Tennekes van het PBL, zelfs al in het laatstgenoemde voordeel van de tweede insteek. Maar één van de sociale erfgoedkwaliteiten van Lunetten, de in de jaren ’70 bewust uitgedachte nadruk op inspraak en participatie, blijkt door de jaren goed behouden te zijn en ook gewaardeerd te worden. ‘Dan heb je echt een erfgoedkwaliteit te pakken’, zegt Tennekes. Ook de ‘gespikkeld’ over de wijk verspreide diverse bevolkingssamenstelling wordt gewaardeerd. En om dit te behouden is verkoop van sociale woningbouw onwenselijk, werd gezegd. Een aantal concrete zaken zijn ook interessant om te noemen. Zo werd de oorspronkelijke speelse opzet van de wijk met veel hoekjes, gaatjes en trappetjes heel erg gewaardeerd in de woonomgeving, maar juist niet in het winkelcentrum, waar het met onveiligheid wordt geassocieerd. Bewoner en wijkhistoricus Maarten Brinkman merkte vooral hoe mensen beide erfgoedbenaderingen inzetten voor het behoud van de Musketon zoals deze is, ooit bewust zo uitgedacht aan de hand van de voor Lunetten zo karakteristieke inspraak, en dat is meer dan een aantal vierkante meters dat een bepaalde hoeveelheid geld moet opbrengen, zoals de gemeente dit in haar plannen volgens Brinkman lijkt te zien. Ook hem viel op dat de drang naar behoud juist niet optrad bij het winkelcentrum. Het PBL trekt pas definitieve conclusies na vergelijking met andere casussen uit het land, maar dat de sociale invalshoek een meerwaarde heeft bij toekomstplannen, heeft Tennekes Lunetten heel duidelijk kunnen waarnemen.